Joaquin Phoenix urodził się w Puerto Rico, a karierę aktorską rozpoczął w wieku ośmiu lat. Jako młody chłopiec wystąpił w wielu serialach telewizyjnych, w tym w takich przebojach jak "
Posterunek przy Hill Street", "
The Fall Guy" czy "
Napisała: morderstwo". Regularnie pojawiał się w skasowanym w 1986 roku show telewizji CBS "
Gwiazda poranna/Gwiazda wieczorna". W tym samym roku zagrał również w swoim pierwszym filmie długometrażowym "
Kosmiczny obóz". Rok później wystąpił u boku własnej siostry
Summer oraz
Carole King w "
Ruskich na Florydzie". Po upływie kolejnych dwóch lat młody aktor został zaangażowany przez
Ron HowardRona Howarda do roli nastoletniego syna
Diane West w cieszącej się sporą popularnością serii komediowej "
Spokojnie, tatuśku". Po długiej przerwie Phoenix powrócił do aktorstwa w 1996 roku, zachwycając widownię i krytyków rolą u boku
Nicole Kidman w wyreżyserowanym przez
Gusa Van Santa "
Za wszelką cenę". Na młodego aktora zwróciła uwagę między innymi recenzentka filmowa New York Timesa, Janet Maslin, pisząc, że jest kimś "kogo warto obserwować". Kolejna rola to występ w 1997 roku wraz z
Liv Tyler,
Billym Crudupem i
Jennifer Connelly w "
Abbottach prawdziwych" oraz – tego samego roku – w "
Drodze przez piekło"
Olivera Stone’a, gdzie pojawiły się także
Claire Danes,
Jennifer Lopez oraz
Sean Penn.
W 1998 roku Phoenix dwukrotnie pojawił się u boku
Vince Vaughna, tworząc dwie zupełnie odmienne role – Amerykanina osadzonego w malajskim więzieniu za posiadanie narkotyków należących do jego partnera (
Vaughn) w "
Powrocie do Raju" oraz naiwniaka, towarzyszącego wygadanemu seryjnemu mordercy (
Vaughn) w czarnej komedii "
Martwe gołębie".
Kontynuując wspinaczkę po szczeblach aktorskiej kariery, Phoenix doczekał się olbrzymiego uznania za rolę w wyreżyserowanym przez
Joel SchumacherJoela Schumachera "
Osiem milimetrów", gdzie odgrywa postać sprzedawcy w sklepie z materiałami pornograficznymi, który pomaga detektywowi zagranemu przez
Nicolasa Cage’a w odkryciu prawdy, kryjącej się za szczególnie drastycznym filmem.
Kluczowym dla jego kariery okazał się rok 2000, kiedy to zagrał w trzech filmach i otrzymał swoją pierwszą nominację do Oscara za występ u boku
Russella Crowe’a i rolę cesarza Komodusa w wielokrotnie nagradzanym obrazie
Ridley’a Scotta "
Gladiator". Poza nominacjami do Oscara, Złotych Globów i BAFTA, rola ta przyniosła mu nagrodę stowarzyszenia krytyków filmowych.
Kolejnym krokiem był występ w również nominowanym do Oscara "
Zatrutym piórze", wyreżyserowanym przez
Philipa Kaufmana na podstawie sztuki
Douglasa McGratha, opisującej dzieje markiza De Sade. Gra w towarzystwie
Kate Winslet i
Geoffrey’a Rusha przyniosła mu nagrodę BFC za najlepszą rolę drugoplanową. Tego samego roku aktor pojawił się w "
Ślepym torze"
Jamesa Gray’a, gdzie oprócz niego wystąpili
Mark Wahlberg,
James Caan,
Faye Dunaway,
Ellen Burstyn i
Charlize Theron.
Następny film w jego karierze to "
Znaki"
M. Night Shyamalana, które zarobiły ponad pół miliarda dolarów na całym świecie. Do pracy z tym reżyserem aktor wrócił już dwa lata później, w gotyckim thrillerze "
Osada", odgrywając postać młodego członka XIX wiecznej społeczności, marzącego o zobaczeniu świata poza granicami wioski, związanej dziwnym paktem z tajemniczymi istotami, zamieszkującymi okoliczne lasy.
Chwilę później mogliśmy usłyszeć go w disnejowskiej animacji "
Mój brat niedźwiedź", gdzie użyczył swego głosu postaci Kenaia. Tego samego roku ponownie wystąpił także u boku
Claire Danes w melodramacie "
Wszystko dla miłości", opowiadającym historię dwojga kochanków, próbujących ocalić swój związek w bliskiej przyszłości, zagrożonej kosmiczną katastrofą. Następne role to "
Buffalo Soldiers", gdzie towarzysząc
Edowi Harrisowi odegrał postać sprytnego i przebiegłego amerykańskiego żołnierza, stacjonującego w Berlinie oraz występ w "
Płonącej pułapce" wraz z
Johnem Travoltą, gdzie stworzył postać strażaka, który oczekując na ratunek z płomieni, rozmyśla nad swoim życiem, miłością i pracą. W roku 2004 olbrzymie uznanie przyniosło mu wcielenie się w cynicznego dziennikarza obserwującego masowe mordy Tutsich w wyreżyserowanym przez
Terry’ego George’a "
Hotelu Rwanda".
Dwa lata później z równie wielkim entuzjazmem przyjęto jego występ w roli legendarnego piosenkarza
Johnny’ego Casha w biograficznym obrazie
Jamesa Mangolda "
Spacer po linie". Za rolę u boku nagrodzonej Oscarem
Reese Witherspoon, aktor otrzymał swoją drugą nominację do nagrody Akademii (tym razem za najlepszą rolę pierwszoplanową), zdobył Złoty Glob za najlepszą rolą w filmie muzycznym a także szereg innych nominacji.
Rok 2007 to ponowna praca z
Markiem Wahlbergiem i reżyserem
Jamesem Grayem, tym razem przy "
Królach nocy" oraz występ w wyreżyserowanej przez
Terry’ego George’a "
Drodze do przebaczenia", poruszającym dramacie, w którym partnerowała mu
Jennifer Connelly. Nakręceni rok później "
Kochankowie" w których zagrał wraz z
Gwyneth Paltrow i
Isabellą Rossellini to jego trzeci film, wyreżyserowany przez
Jamesa Graya.
27 października 2008 roku podczas konferencji prasowej aktor oznajmił, że rezygnuje z dalszej kariery filmowej, by skupić się na tworzeniu muzyki. Okazało się jednak, że była to jedynie część roli przygotowanej na potrzeby "
Joaquin Phoenix. Jestem, jaki jestem", wyreżyserowanego przez
Casey’a Afflecka. Film miał swoją premierę na festiwalu w Wenecji, pokazano go również podczas festiwalu w Toronto w 2010 roku, a później dzięki Magnolia Pictures, trafił do kinowej dystrybucji.
Będąc zaangażowanym społecznie aktywistą, Phoenix udziela swego wsparcia licznym organizacjom charytatywnym zajmującym się prawami człowieka, przede wszystkim Amnesty International, The Art of Elysium, Heart, The Peace Alliance (organizacja lobbująca na rzecz stworzenia Amerykańskiego Departamentu ds. Pokoju), zasiada także w radzie nadzorczej The Lunchbox Found. Głos aktora można usłyszeć między innymi w filmie "
Mieszkańcy Ziemi", opisującym nadużycia w hodowli zwierząt, za co w 2005 roku nagrodzono go specjalną nagrodą podczas festiwalu w San Diego. Dziełem Phoenixa jest również narracja w pochodzącym z tego samego roku filmie dokumentalnym "Wciąż żyję: pamiętniki młodych ludzi, którzy żyli w czasie Holocaustu".
Aktor wyreżyserował również kilka wideoklipów, między innymi dla Ringside, She Wants Revenge, People in Planes, Arckid, Alberta Hammonda Jr. oraz Silversun Pickups.